I- TUTULMASI ZORUNLU OLAN DEFTERLER
a. Türk Ticaret Kanunu’na Göre Tacirin Tutacağı Defterler
Gerçek kişi tacirlerden Vergi Usul Kanununa göre ikinci sınıf tüccar sayılanlar, yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar mezkûr Kanun hükümlerine uygun olarak işletme hesabı esasına göre defter tutabileceklerdir.
İşletme hesabı esası ve bilanço esasına göre defter tutma ayrımına ilişkin hadler, Vergi Usul Kanun Tebliğleri ile yayımlanmaktadır. 20211 ve 20222 yılları için belirlenmiş olan bu hadler aşağıdaki gibidir. 2023 yılı için geçerli olacak hadler yıl sonuna kadar yayımlanması beklenilen Vergi Usul Kanunu Tebliği ile açıklanacaktır.
b. Vergi Usul Kanuna Göre Tutulacak Defterler
c. Derneklerin ve Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarının Tutacakları Defterler
31.3.2005 tarih ve 25722 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmış olan Dernekler Yönetmeliği’nin 31’inci maddesi uyarınca; dernekler işletme hesabı esasına göre defter tutarlar. Ancak, kamu yararına çalışma statüsü bulunan dernekler ile yıllık brüt gelirleri 4.554.459 TL’yi aşan dernekler 2023 yılı hesap döneminden başlayarak bilanço esasına göre defter tutarlar.
Şubesi bulunan derneklerin bilânço esasına göre defter tutmaları halinde, birinci fıkrada belirtilen hadlere bakılmaksızın, bu derneklerin şubeleri de bilânço esasına göre defter tutarlar. Her halde dernekler ile şubelerinin aynı esasta defter tutmaları zorunludur.
İşletme hesabı esasına göre defter tutan dernekler, yukarıda belirtilen hadde bağlı kalmaksızın yönetim kurulu kararı ile bilanço esasına göre defter tutabilirler.
Bilanço esasına geçen dernekler, üst üste iki hesap döneminde yukarıda belirtilen haddin altına düşerlerse, takip eden yıldan itibaren işletme hesabı esasına dönebilirler.
Ticari işletmesi bulunan dernekler, ticari işletmeleri için, ayrıca Vergi Usul Kanunu hükümlerine göre defter tutarlar.
Öte yandan 5253 sayılı Dernekler Kanunu’nun 19’uncu maddesinde, derneklerin, yıl sonu itibarıyla faaliyetlerinin, gelir ve gider işlemlerinin sonuçlarını düzenleyecekleri beyanname ile her yıl Nisan ayı sonuna kadar mülkî idare amirliğine vermekle yükümlü oldukları ve beyannamenin düzenlenmesine ilişkin esas ve usullerin yönetmelikte düzenleneceği açıklanmış; mezkur Kanun’un 35’inci maddesinde ise Dernekler Kanununun19, 20, 23, 26, 28, 29, 30 ve 31 inci maddelerinin özel kanunlarında hüküm bulunmamak kaydıyla kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile işçi ve işveren sendikaları ve üst kuruluşları için de ceza hükümleriyle birlikte uygulanacağı açıklanmıştır.
Buna göre; 5253 sayılı Dernekler Kanunu ve Dernekler Yönetmeliği’nin ilgili düzenlemeleri gereği kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ile işçi ve işveren sendikaları ve üst kuruluşların bu esaslar çerçevesinde Bilanço Esasında defter tutmalarının uygun olduğu değerlendirilmektedir.
d. Türk Ticaret Kanunu ve Vergi Usul Kanununa Göre Defter Tasdikleri
1) İlk Açılışta Defter Tasdiki
2) İlk Açılıştan Sonra İzleyen Dönemlerde Defter Tasdikleri
3) Dönem Sonu Kapanış Tasdikleri
e. Ticaret Sicili Tasdiknamesi Aranması
Tacirler tarafından fiziki ortamda tutulan yevmiye defteri, defteri kebir, envanter defteri, pay defteri, yönetim kurulu karar defteri ile genel kurul toplantı ve müzakere defterinin açılış onayları kuruluş sırasında ve kullanmaya başlamadan önce, izleyen faaliyet dönemlerindeki açılış onayları ise defterlerin kullanılacağı faaliyet döneminin ilk ayından önceki ayın sonuna kadar noter tarafından yapılır. Açılış onaylarının noter tarafından yapıldığı hallerde ticaret sicili tasdiknamesinin noterce aranması zorunludur. Ticaret sicili tasdiknamesinin aslı ibraz edilmek kaydıyla bir örneği noterce saklanır.
Ticaret şirketleri dışındaki gerçek ve tüzel kişi tacirlerin kuruluş sırasında yaptıracakları ticari defterlere ilişkin açılış onaylarında ticaret sicili tasdiknamesi aranmaz.
Anonim ve limited şirketler ile kooperatiflerin kuruluşunda, ticari defterlerin açılış onayları şirket merkezinin bulunduğu ticaret sicili müdürlüğü tarafından yapılır.
f. Defterlerde Olması Zorunlu Bilgiler
g. Defterlerin Saklanma Süresi
II- ELEKTRONİK ORTAMDA TUTULACAK DEFTERLER
Elektronik ortamda tutulacak defterler ile ilgili olarak 13/12/2011 tarihli ve 28141 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 1 Sıra Numaralı Elektronik Defter Genel Tebliği hükümleri ile 17 Aralık 2017 tarihli ve 30273 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 486 sıra No.lu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği hükümleri dikkate alınmalıdır.
